بارکد چیست؟
اگر بخواهیم تعریفی از بارکد ارائه دهیم به زبان ساده مى توان گفت: مجموعه اى از میله ها یا خطوط سیاه رنگ که معمولاً بر روى زمینه اى سفید چاپ مى شود و به وسیله آن از کالاى خریدارى شده شناسایى لازم به عمل مى آید و قیمت آن مشخص مى شود. اما اگر به دنبال تعریف دقیق ترى باشیم، باید گفت:
بارکد عبارت است از انتقال داده ها از طریق امواج نورى. آنها مجموعه اى از خطوط میله اى موازى با عرضهاى گوناگون (پهن و نازک) هستند که اندازه هر خط معنا و مفهوم خاصى براى دستگاه بارکدخوان دارد.
دستگاه بارکدخوان ماشینى است که اطلاعات را به شکل بصرى و قابل فهم برای کاربر بر روى صفحه نمایش مى دهد.
ضرورت استفاده از بارکد
گرداندن یک فروشگاه، کار مشکل و پردردسرى است. مدیران و صاحبان آن باید از میزان موجودى که از هزاران کالاى کوچک و بزرگ دارند، مطلع باشند (کالاهایى که مجبور به خرده فروشى آن هستند و در زمان طولانى از انبارهایشان بیرون مى روند.)
همین طور که فروشگاهها، بزرگ و بزرگتر شدند تا به فروشگاه‌هاى زنجیره اى امروزى رسیدند، کار مشکل و مشکل‌تر شد. نخست مجبور شدند درِ فروشگاهها را هر چند وقت یکبار ببندند و تمام کیسه ها و بسته ها و کنسروها را شمارش کنند. کار بسیار دشوارى بود.
این کار سخت و هزینه بردار بیش از یک بار در سال انجام نمى شد (انبارگردانى)، بنابراین مدیران فروشگاهها مجبور بودند بیشتر کارهایشان را بر اساس حدس و گمان انجام دهند و در نهایت این نیاز مادر اختراع شد!
سیستم بارکدگذارى چگونه آغاز شد؟
در سال ۱۹۳۲ گروهى از دانشجویان رشته مدیریت بازرگانى دانشگاه هاروارد، تصمیم گرفتند روشى را انتخاب کنند تا بر اساس آن مشتریان کالاى مورد نظرشان را از درون کاتالوگى پیدا کنند و سپس با برداشتن کارت هاى خاص چسبانده شده در کنار نام هر کالا و تحویل به مسئول کنترل و قرار دادن آن در دستگاه کارت خوان و پانچ، مستقیماً کالا را از طریق انبار به باجه کنترل انتقال دهند و صورتحساب کامل را دریافت کنند و مهم تر از همه صاحبان فروشگاه از موجودى انبار خود اطلاعات به‌روزى داشته باشند.
البته ایده سیستم «بارکدینگ» مدرن و پیشرفته از سال ۱۹۴۸ وارد سیستم تجارى شد.
سیستم بارکد امروزى چگونه شروع به کار کرد؟
سال ۱۹۴۸ بود که رئیس یک فروشگاه مواد غذایى در آمریکا از کار کند و بى دقت کارکنان فروشگاه به ستوه آمد و براى پیدا کردن راه حل به مسؤولان دانشگاه (Drexel) مراجعه کرد تا تقاضاى ساخت سیستم کنترل خودکارى را داشته باشد. اما مسؤولان دانشگاه از این نظریه استقبال نکردند.
یکى از دانشجویان فارغ التحصیل این دانشگاه به نام باب سیلور «Bob Silver» این گفتگو را شنید و آن را با یکى از دوستانش Norman Joseph Woodland در میان گذاشت و تصمیم گرفتند براى ساخت چنین سیستمى شروع به کار کنند. آنها در شروع از رمز و الفباى سیستم مورس الهام گرفتند و سعى کردند با چاپ و طراحى میله هاى پهن و باریک، این شیوه را راه اندازى کنند و مدتى بعد هم به فکر سیستم بارکد نقطه اى و دایره اى افتادند.
سال ۱۹۴۹ بود که توانستند اختراع خود را ثبت کنند و در سال ۱۹۵۲ نخستین سیستم بارکدخوان را ساختند. «وودلند» که از سال۱۹۵۱ در شرکت IBM مشغول به کار شده بود، توانست با استفاده از موقعیت‌هایى که در آنجا برایش ایجاد مى شد، به کمک دوستش در سال ۱۹۵۲ دستگاهى به بزرگى یک میز تحریر بسازد و ۲ جزء اصلى در آن تعبیه کرد:
۱- یک حباب (لامپ) ۵۰۰ واتى به عنوان منبع نور.
۲- با استفاده از آنچه در سیستم ساخت فیلم (براى تراک هاى صوتى استفاده مى شد) مجرایى لوله اى ساخت و این لوله را به یک نوسان سنج متصل کرد و سپس یک قسمت کاغذ را به شکل کدهاى خطى در جلوى پرتوى نور خارج شده از منبع نور، علامت گذارى کرد. پرتوی منعکس شده به مجرا مى رسید و در طرف دیگر گره اى ناشى از حباب پرقدرت نور کاغذ را مى سوزاند. او بدون هیچ کم و کاست به آنچه مى خواست، رسیده بود. درحالى که کاغذ حرکت مى کرد، علائم روى دستگاه نوسان سنج تغییراتى مى کرد و در نهایت توانسته بودند دستگاهى داشته باشند که به کمک آن موضوعات چاپ شده، خوانده مى شد.
بعداً متوجه شدند لامپ ۵۰۰ واتى میزان الکتریسیته اى زیادتر از آنچه آنها نیاز داشتند، تولید مى کند و میزان اضافى، علاوه بر بالا بردن هزینه ها، گرماى اضافى هم تولید مى کرد و از طرفى نگاه کردن به آن باعث آسیب چشم مى شد، بنابراین به فکر استفاده از منبعى افتادند که تمام نور مورد نیاز آنها را در فضاى کوچکى متمرکز کند. همان کارى که امروزه «لیزر» انجام مى دهد، اما در سال ۱۹۵۲ لیزر موجود نبود!
بعدها با گسترش و تولید لیزر «Laser» توانستند دستگاههاى بارکدخوان ارزان ترى تولید کنند. گرچه «باب سیلور» فرصت استفاده درست از دانش خود را در شرایط آسان‌تر نیافت و در ۳۸سالگى فوت کرد، اما همکارش کار را ادامه داد.
در سال ۱۹۷۲ سیستم بارکد نقطه اى نیز در عمل مورد استفاده قرار گرفت، اما این روش چندان موفق نبود (زیرا حین چاپ، به‌راحتى مغشوش مى شد.)
در سال ۱۹۷۴ وودلند در IBM سیستم بارکد خطى را گسترش داد و نخستین محصول خرده فروشى (محصولاتى چون آبمیوه و آدامس) به این طریق فروخته شد. (و جالب اینکه در حال حاضر یک بسته از آن آدامس در موزه اى در آمریکا نگهدارى مى شود).
و سرانجام آقاى وود در سال ۱۹۹۲ توانست مدال ملى تکنولوژى را بابت به‌کارگیرى سیستم بارکد دریافت کند. (تنها به خاطر استراق سمع دوستش آقاى سیلور!)
خلاصه آنکه، بارکدها و سایر برچسب هاى خوانا در جایى که نیاز به خوانده شدن اطلاعات یا پردازش توسط کامپیوتر وجود دارد، استفاده مى شوند و کاربرها به عوض تایپ کردن رشته اى طویل از داده ها، تنها بارکد مورد نظر را جلوى دستگاه بارکدخوان قرار مى دهند و پردازش بدون نیاز به نیروى انسانى به طور کاملاً خودکار انجام مى شود. بنابراین بارکد شیوه شناسایى و تعیین هویت خودکار داده ها است.
رقمى که توسط بارکد تولید مى شود، عموماً محصول خاصى را نشان مى دهد. سیستم بارکدینگ به طور معکوس هم کار مى کند، یعنى قادر است با دریافت رقم مربوط به یک محصول، بارکد مورد نظر را ایجاد بکند و در واقع نوعى خودشناسایى انجام مى شود.
کاربردها و فواید استفاده از بارکد:
۱- مصون بودن از خطاپذیرى به علت کاهش دخالت نیروى انسانى و وارد نشدن دستى اطلاعات.
۲- دسته بندى دقیق اطلاعات
۳- سرعت بالا به همراه صحت ۱۰۰درصد
۴- دسترسى آسان به اطلاعات واقعى و حقیقى (در جریان روند مدیریت) البته اگر: با دقت تمام کالاها در فروشگاهها بارکدگذارى شوند تا مراجعه کنندگان دچار دردسرهایى که ما با آن خوب آشنایى داریم، نشوند.
بارکد تقریباً در تمام بخشهای زندگی ما وجود دارد , در سوپرمارکت‌ها، بیمارستان‌ها، زندان‌ها و حتی در خانه خودمان !
بارکد تقریباً به عنوان بخشی از زندگی روزمره ما، مورد قبول همه قرار گرفته اما واقعاً بارکد چیست و چه چیزی را نمایش می‌دهد ؟
مطمئن باشید فقط شما نیستید که دوست دارید سر از راز این خطوط و فضاهای میان آنها دربیاورید. خطوطی که هر روز حداقل بر روی برچسب‌های مواد غذایی یا نامه های پستی خود می بینید. همه آنها به نظر یکسان می آیند اما این‌چنین نیست، زیرا هر صنعتی روش کدگذاری مخصوص به خود را دارد و از آن به عنوان استاندارد استفاده میکند که در بخشهای بعدی این روش‌ها را توضیح خواهیم داد . اگر در فکر بکارگیری تکنولوژی بارکد در شغل خود هستید موارد مهمی است که باید در نظر بگیرید تا این تکنولوژی بر تمام مشکلات شما غلبه کرده و کار شما را سهولت ببخشد.
به تمام سوالاتی که در ذهن شما نقش بسته به درستی پاسخ دهید تا بتوانید برنامه خود را اجرا کنید. اما مطمئناً بهترین کار مشاوره با کارشناس پیاده‌سازی سیستم بارکدینگ کالا است.
انواع مختلف روش‌های کدگذاری یا کدینگ (Encoding) بارکد
بارکدها به شکل ها و روش های مختلفی کدگذاری و ارائه میشوند که ساده ترین نوع آن را حتماً در فروشگاهها و یا سوپر مارکت‌ها دیده اید. اما استانداردهای دیگر بارکد هم وجود دارد که در صنایع مختلف استفاده میشود. مثل : مراکز درمانی , کارخانه های صنعتی و … که تمام اینها نحوه کدگذاری (Symbology) منحصر به فرد برای خود را دارند که غیر قابل تغییر هستند. حال این سؤال پیش می آید که چرا این‌همه کدهای متفاوت وجود دارد؟ این سوال به سادگی قابل جوابگویی است. چرا که Symbology های مختلف برای حل مشکلات صنایع گوناگون به وجود آمده اند. حال با هم نگاهی کوتاه به برخی از Symbology های معمول می اندازیم و ببینیم چگونه و کجا و چرا از آنها استفاده می‌کنیم :
UPC/EAN
این نوع کدگذاری برای کنترل خروجی (کنترل نهایی) به کار برده میشود. کد UPC با طول ثابت میباشد و به طور خاص در فروشگاهها و کارخانجات تولید کننده مواد غذایی کاربرد دارد. این کد برای سوپرمارکت‌ها و این‌چنین مواردی در نظر گرفته شده است که با استفاده از ۱۲ رقم، فضای مناسبی برای تعریف محصولات در اختیار ما قرار می‌دهد.
Code 39
این روش کدگذاری به این دلیل ایجاد شد تا در صنایعی که احتیاج به استفاده از حروف نیز در کنار ارقام دارند به کار برده شود. این روش کدگذاری، عمومی‌ترین روش کدگذاری است که از قدیم به کار برده میشود. این نوع کدگذاری معمول در تمام صنایع – به استثناء تولید کنندگان مواد غذایی – به کار گرفته میشود. اما با توجه به اینکه بارکد دارای طول زیادی خواهد بود برای مواردی که محدودیت اندازه برچسب روی اقلام تولیدی، گزینه‌ای مد نظر باشد، پیشنهاد نمی‌شود.
Code 128
این روش کدگذاری وقتی به کار می‌آید که شما انتخاب زیادی از حروف و ارقام داشته باشید. در صنایعی که محدودیت اندازه برچسب روی اقلام مورد نظر باشد این روش کدگذاری انتخابی مناسب برای شماست. چرا که فشرده و خوانا است. از این روش کدگذاری معمولاً در حمل و نقل استفاده می‌کنند که در آن، اندازه لیبل یک مورد مهم میباشد.
Interleaved 2 of 5 (ITF)
از دیگر روش‌های کدگذاری معمول در صنایع حمل و نقل است که در کنار آن، کاربرد بسیاری در انبارها و شرکت‌های عمده فروش میباشد. این کدها هم به صورت فشرده و کم جا هستند.
PDF417
این روش کدگذاری به عنوان روش دو بعدی (2D) شناخته شده است که به صورت خطی نبوده و بیشتر شما را به یاد جدول روزنامه ها می اندازد اما تفاوت این کد با سایر کدهایی که در بالا توضیح داده شد این است که PDF417 واقعاً یک فایل داده های سیار ( Portable Data File ) است که مثلاً می‌تواند شامل: اسم، آدرس، شماره تلفن منزل، شماره گواهینامه رانندگی و عکس و حتی خلاصه سوابق رانندگی شما باشد!
در نهایت اینکه این روش کدگذاری می‌تواند اطلاعات کامل و جامعی را در خود جای داده و حجمی در حد یک تمبر پستی داشته باشد. البته طبیعی است هر چه اطلاعات شما کامل‌تر باشد حجم این کد نیز بزرگتر خواهد شد.
بارکدها چگونه خوانده می شوند؟
بارکدها با کشیده شدن تابش کوچکی از نور روی کد چاپ شده قابل خواندن هستند. چشمان شما تنها خط قرمزی از نور را می‌بیند که از بارکد خوان تابیده میشود اما چه اتفاقی در تابش و بازتاب آن نور قرمز در میان این خطوط تیره و روشن می افتد؟ قطعه ای در بارکدخوان بازتاب نور را دریافت کرده و آنرا به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل میکند. منبع تابش لیزر شروع به خواندن فضای خالی قبل از اولین خط مشکی میکند و این کار را تا انتهای کد انجام می‌دهد. اگر بارکد دارای این فضای خالی معین در ابتدا و انتهای خود نباشد قابل خواندن نیست، که به این فضا ها Quiet Zone می‌گوییم. هر چه کد ما طولانی تر باشد تعداد نوارهای ما نیز بیشتر خواهد بود و هر چه تعداد نوارهای ما بیشتر باشد باید ارتفاع نوارها نیز بیشتر شود تا کد به راحتی قابل خواندن باشد .
انواع بارکدخوان ها :
به طور کلی سه مدل بارکد خوان وجود دارد : بارکدخوان های ثابت، بارکدخوان های سیار دسته ای و بارکدخوان های سیار بی سیم
۱ – بارکدخوان های ثابت :
به کامپیوتر متصل میشوند و داده ها را هر بار که خوانده میشوند انتقال میدهند . وقتی یک بارکد اسکن میشود به سرعت از طریق داده الکتریکی به کیبورد منتقل میشود و باعث میشوند تا کاراکترها به سرعت هر چه تمامتر روی صفحه، نمایش داده شوند. این دستگاه به قدری سریع است که در بسیاری مواقع کاربران ترجیح میدهند از آن به عنوان صفحه کلید دوم استفاده کنند. بزرگترین مزیت این دستگاه‌ها این است که بدون احتیاج به تغییر داده ها یا احتیاج به برنامه خاص در تمام برنامه‌هایی که ورودی داده از صفحه کلید را قبول می‌کنند مورد استفاده می‌باشند.
نوع دیگری از این بارکدخوان‌ها نیز موجود است که از طریق کابل RS232 به کامپیوتر متصل میشود و به صورت کد ASCII داده را به برنامه می‌شناساند.
۲ – بارکدخوان های سیار دسته ای :
این دستگاه بدون اینکه بطور مستقیم به کامپیوتر متصل باشد اطلاعات را در حافظه خود ذخیره کرده و سپس با استفاده از پایه، اطلاعات آن روی کامپیوتر منتقل میشود. این دستگاه‌ها شامل یک اسکنر بارکد، یک صفحه نمایش برای انجام کار مورد نظر و یک صفحه کلید کوچک برای وارد کردن داده‌های مورد نظر مثل تعداد کالا و… هستند. ضمن اینکه یک پایه (Cradle) نیز برای انتقال اطلاعات به کامپیوتر حتماً باید تهیه شود. این مدل بارکدخوان‌ها در مواردی به کار می‌روند که احتیاج به جابجایی کاربر الزامی و داده‌های جمع‌آوری‌شده، در لحظه مورد نیاز نیستند. این دستگاه‌ها به صورت‌های زیر استفاده میشوند که برنامه شما تعیین میکند که به کدام صورت استفاده شود:
۱ – قرار گرفتن روی دست (Handheld)
۲- قرار گرفتن در کیف (Wearable)
۳- قرار گرفتن در ماشین